Միզապարկի քաղցկեղ
Ուռուցքաբանական հիվանդությունների շարքում բավական հաճախ հանդիպողներից է միզապարկի քաղցկեղը: Վիճակագրական տվյալները փաստում են, որ այն ավելի հաճախ հանդիպում է տղամարդկանց, քան կանանց մոտ: Հիվանդության առաջացման պատճառների, ընթացքի ու կանխարգելման հնարավորությունների մասին զրուցեցինք Ա. Ֆանարջյանի անվան ուռուցքաբանության ազգային կենտրոնի օնկոուրոլոգիայի բաժանմունքի վարիչ, բժշկական գիտությունների թեկնածու Վարուժան Շահսուվարյանից:
-Բժիշկ Շահսուվարյան, ի՞նչ է միզապարկի քաղցկեղը:
Միզապարկի քաղցկեղը միզապարկի լորձաթաղանթի հիվանդություն է, միզապարկի լորձաթաղանթից առաջացող ուռուցք:
-Որքա՞ն հաճախ է միզապարկի քաղցկեղը հանդիպում Հայաստանում:
Ըստ կանցեր ռեգիստրի տվյալների որը գործում է ՈՒԱԿ-ում Հայաստանում տարեկան մոտ 470 միզապարկի քաղցկեղի նոր դեպք է գրանցվում:
Ո՞ր տարիքի մարդկանց մոտ է ավելի հաճախ ախտորոշվում միզապարկի քաղցկեղ:
Հիմնանակում միզապարկի քաղցկեղը և՛ կանանց, և՛ տղամարդկանց մոտ ախտորոշվում է 40-50 տարեկանից սկսած, սակայն վերջերս հիվանդացության դեպքեր ենք ունեցել նաև 18-30 տարեկանների շրջանում, ինչը, բարեբախտաբար, հազվագյուտ երևույթ է:
-Որո՞նք են միզապարկի քաղցկեղի առաջացման հիմնական պատճառները և այն ռիսկի գործոնները, որ կարող են հանգեցնել քաղցկեղի:
Ռիսկի կարևոր գործոն է գենետիկ նախատրամադրվածությունը: Քանի որ ծխողների մոտ մեզի միջոցով օրգանիզմից դուրս են բերվում նյութեր, որոնք երկար ժամանակ մնալով ազդում են միզապարկի լորձաթաղանթի վրա և բերում են բջիջների ուռուցքային փոփոխությունների, հետևաբար նշանակալի գործոն է ծխելու հանգամանքը: Եվ քանի որ տղամարդիկ ավելի հաճախ են ծխում, քան կանայք, հետևաբար նրանց մոտ զարգացման հնարավորությունն ավելի մեծ է: Ռիսկային են որոշ մասնագիտություններ, մասնավորապես՝ անիլինային ներկերի արտադրությունում աշխատանքը: Տղամարդկանց օրգանիզմի անատոմիական առանձնահատկությունները ևս ունեն իրենց դերն այս հիվանդության առաջացման գործում, ինչի հետևանքով կանանց պարագայում միզապարկի առաջացման հավանականությունը 4-5 անգամ ավելի քիչ է: Մեծ նշանակություն ունեն միզապարկի քրոնիկական բորբոքային հիվանդությունները,տարիքը , 50-ից հետո ավելի հաճախ է հանդիպում, միզապարկի պարազիտային հիվանդությունները՝ շիստոսոմոզ, բիգարցիոզ:
-Որո՞նք են այն հիմնական ախտանշանները, որոնց պարագայում պետք է ուշադիր լինել և բաց չթողնել վաղ ախտորոշման հնարավորությունը:
-Ինչպես միզուղիների այլ հիվանդությունների դեպքում, միզապարկի քաղցկեղի դեպքում ևս առաջին ախտանշաններ կարող են լինել հաճախամիզությունը, դժվարամիզությունը, արյունամիզությունը,այրոցի զգացողությունը միզուկում, ցավոտ միզարձակությունը:
-Ինչպե՞ս է ախտորոշվում միզապարկի քաղցկեղը:
-Ախտորոշումը կատարվում է լաբորատոր և գործիքային հետազոտությունների օգնությամբ: Առաջին հերթին պետք է կատարել մեզի ընդհանուր հեազոտություն, այնուհետև սոնոգրաֆիկ հետազոտություն, համակարգչային շերտագրություն: Այս ամենին հաջորդում է ցիստոսկոպիան (միզապարկի էնդոսկոպիկ քննությունը), ծավալային գոյացության առկայության դեպքում կատարվում է ուռուցքի ներմիզուկային մասնահատում: Վերջնական ախտորոշում դրվում է հեռացված հյուսվածքի ախտաբանաանատոմիական հետազոտությունից հետո:
-Միզապարկի քաղցկեղը տարատեսակներ ունի՞ է:
-Միզապարկի քաղցկեղը սկսվում է միզապարկի լորձաթաղանթից և քանի որ այն անցումաբջջային էպիթել է, հետևաբար հիմնականում ախտորոշվում է՝ որպես անցումաբջջային քաղցկեղ: Սակայն որոշ դեպքերում ունենում ենք ադենոմակարցենոմա, տափակ բջջային ուռուցք: Սրանց ընդհանուր թիվը չի գերազանցում միզապարկի քաղցկեղի դեպքերի 2%-ը:
-Զարգացման ի՞նչ փուլեր է անցնում միզապարկի քաղցկեղը:
-Միզապարկի դեպքում քաղցկեղի զարգացման փուլերը տարանջատվում են հետևյալ կերպ՝ մակերեսային և մկան-ինվազիվ: Մակերեսայինի մեջ մտնում է լորձային և ենթալորձային շերտի ախտահարումով դեպքերը, իսկ մկան-ինվազիվ ուռուցքները ախտահարում են միզապարկի մկանային հյուսվածքը:
-Ախտորոշումից հետո ի՞նչ փուլերով է ընթանում բուժումը:
-Միզապարկի քաղցկեղի տեսակների տարանջատումը կարևոր է, որովհետև բուժման տակտիկան մակերեսայինի և մկան-ինվազիվի դեպքերում խիստ տարբեր է: Այսինքն, եթե ախտորոշվել է մակերեսային ուռուցք, ապա բուժումը օրգանապահպան է, և ուռուցքը հեռացվում էնդոսկոպիկ եղանակով հետագայում անհրաժեշտ է լինում ներմիզապարկային իմունաթերապիա: Իսկ եթե ուռուցքը լորձաթաղանթային շերտից անցել է մկանային հյուսվածքներ, ապա կիրառվում է արմատական վիրահատության տարբերակը: Ի՞նչ է սա նշանակում: Տղամարդկանց մոտ միզապարկը ամբողջությամբ հեռացվում է շագանակագեղձի և կոնքի լիմֆատիկ հանգույցների հետ միասին, իսկ կանանց դեպքում՝ միզապարկի հեռացումը ուղեկցվում է արգանդի, ձվարանների և արգանդափողերի , կոնքի լիմֆատիկ հանգույցների հետ միասին: Դա հնարավորություն է տալիս ստանալ լիարժեք առողջացում: Քանի որ մեզը պետք է որևէ օրգանում կուտակվի, ապա հաջորդ քայլը նոր միզապարկի ձևավորումն է: Ողջ աշխարհում և մեր կլինկայում ևս ամենատարածված տարբերակը նոր միզապարկի ձևավորումն է բարակ աղիքից, սակայն նոր միզապարկ կարելի է ձևավորել մարսողական տրակտի այլ հատվածներից ևս: Այսինքն աղիքից ձևավորվում է միզապարկին նմանվող ռեզերվուար (տարողություն), որին պատվաստում ենք երիկամներից եկող միզածորանները և միզուկը: Արդյունքում, նույնիսկ միզապարկի հեռացման նման ագրեսիվ միջամտությունից հետո, հիվանդը կարողանում է լիարժեք ազատվել քաղցկեղային հիվանդությունից և ապրել որակյալ կյանքով: Սա պլաստիկ վիրահատություն է և այս 2 գործընթացը՝ միզապարկի հեռացումը և նոր միզապարկի ձևավորումը, կատարվում է մեկ վիրահատության միջոցով:
-Հետվիրահատական շրջանում քիմիաթերապիա կիրառվու՞մ է:
-Եթե վիրահատությունից հետո չկան մետաստազներ, ապա մենք բոլոր դեպքերում չէ որ գնում ենք քիմիաթերապիայի ճանապարհով, և հիվանդները 5 տարի պարզապես գտնվում են հսկողության տակ: Որոշ ագրեսիվ ուռուցքների դեպքում քիմիաթերապիան ուղղակի անհրաժեշտություն է:
-Միզապարկի ուռուցքի դեպքում դեպի ո՞ր օրգան-համակարգերն են սովորաբար արձակվում մետաստազները, և ի՞նչ քայլեր են կիրառվում այսդեպքում:
-Միզապարկի քաղցկեղի դեպքում մետաստազներ լինում են առաջին հերթին կոնքի լիմֆատիկ հանգույցներում, այնուհետև կարող են լինել թոքերում, լյարդում, ոսկրերում: Եթե հիվանդի մոտ առկա են մետաստատիկ ախտահարումներ, ապա վիրահատությունը կատարվում է խիստ ցուցումների դեպքում: Մետաստատիկ ախտահարման ժամանակ փրկողական վիրահատություն կատարվում է, եթե ունենք արտահայտված ցավային համախտանիշ, որը հնարավոր չէ ճնշել ցավազրկողներով, կամ ունենք արյունահոսություն, որը կյանքի համար վտանգ է: Այսինքն՝ պետք է այդ պահին փրկել հիվանդի կյանքը: Այն դեպքերում,երբ կան մետաստազներ, հիվանդների հետ աշխատում են քիմիաթերապևտները և ճառագայթաբանները՝ ինչպես վիրահատությունից առաջ, այնպես էլ դրանից հետո:
-Հնարավո՞ր է կանխարգելել միզապարկի քաղցկեղը:
-Կանխարգելումը առաջին հերթին վատ սովորություններից ձեռբազատվելն է, մասնավորապես՝ ծխելուց: Կանխարգելման տարբերակ է նաև միզելու ցանկության դեպքում հնարավորինս արագ բավարարել այդ պահանջը: Եթե աշխատանքը կապված է գունանյութերի հետ, պետք է հնարավորինս պաշտպանվել դրանց ազդեցությունից՝ կրելով համապատասխան դիմակներ:
-Միզապարկի քաղցկեղը կարո՞ղ է լինել երկրորդային ուռուցք:
-Նման դեպքեր չեն բացառվում: Միզապարկի ուռուցքը կարող է լինել վերին միզուղիների շարունակական կամ երիկամի ավազանում առաջացած առաջնային ուռուցքից իմպլանտացիայի հետևանքով:
-Որքա՞ն հաճախ ենք ունենում հիվանդության կրկնություն:
-Մակերեսային քաղցկեղի պարագայում առողջացմումը կազմում է 82%, այսինքն մնացած 18% դեպքերում հնարավոր է հիվանդության կրկնություն, որի բաժումը կախված է ուռուցքի ինվազիայի աստիճանից:
«Առողջություն» ամսագիր