Thursday, March 28, 2024
ՀիվանդություններՆորություններ

Ավասկուլյար նեկրոզ

Ավասկուլյար նեկրոզը (անոթազուրկ մեռուկ), որը նաև կոչվում է նաև օստեոնեկրոզ կամ ոսկրային ինֆարկտ, ոսկրային հյուսվածքի մահը արյունամատակարարման կորստի հետևանքով։ Վաղ փուլերում որևէ ախտանիշ կարող է չդիտվել։ Սակայն աստիճանաբար կարող է առաջանալ հոդի շրջանում ցավ, որը կարող է սահմանափակել շարժումները։ Որպես բարդություն՝ կարող է առաջանալ ոսկրի կամ մոտակա հոդի հոդամակերեսի կոլլապս։

Ռիսկի գործոններից են՝ կոտրվածքները, հոդախախտերը, ալկոհոլիզմը և բարձր դոզաներով ստերոիդ հորմոնների օգտագործումը։ Սակայն այս ախտաբանական վիճակը կարող է առաջանալ նաև առանց որևէ ակնհայտ պատճառի։ Ամենից հաճախ ախտահարվող ոսկրն ազդրոսկրն է։ Ավասկուլյար նեկրոզը համեմատաբար հաճախ է տեղի ունենում նաև բազկոսկրում, ծնկան, ուսի և կոճի շրջաններում։ Որպես օրենք՝ ախտորոշումը կատարվում է ճառագայթաբանական հետազոտությունների միջոցով՝ ռենտգենագրություն, համակարգչային կամ մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն։ Հազվադեպ կիրառվում է բիոպսիա։

1280px-Head_of_femur_avascular_necrosis

Բուժման մեջ կարող են կիրառվել դեղամիջոցներ, բժիշկը կարող է նաև պացիենտին խորհուրդ տալ կատարել հատուկ վարժություններ և քայլելիս չծանրաբեռնել վնասված ոտքը։ Սակայն դեպքերի մեծ մասում ի վերջո հարկ է լինում կատարել վիրահատություն, որը կարող է լինել հետևյալներից որևէ մեկը․ ախտահարման օջախի դեկոմպրեսիա (ապաճնշում), օստեոտոմիա, ոսկրային տրասնպլանտատների կիրառում կամ հոդի էնդոպրոթեզավորում:

Ռիսկի հիմնական գործեններն են՝ կոտրվածքները, հոդախախտերը, ալկոհոլիզմը և բարձր դոզաներով ստերոիդ հորմոնների օգտագործումը։ Այլ ռիսկի գործոններից են՝ ճառագայթային թերապիան, քիմիոթերապիան և օրգանների փոխպատվաստումը։ Օստեոնեկրոզը նաև կապված է քաղցկեղի, գայլախտի, մանգաղաբջջային անեմիայի, ՄԻԱՎ վարակի, Գաուչերի հիվանդության և Կեսոնային հիվանդության հետ։ Սակայն օստեոնեկրոզը կարող է ի հայտ գալ նաև առանց որևէ ակնհայտ պատճառի։

Հայտնաբերվել է կապ բիսֆոսֆոնատների և ստորին ծնոտի օստեոնեկրոզի միջև։ Կապ է հայտնաբերվել նաև բարձր ճնշումների երկարատև և կրկնվող ազդեցության (որին ենթարկվում են ջրասուզորդները) և ավասկուլյար նեկրոզի միջև, չնայած այս կապը դեռևս մինչև վերջ պարզաբանված չէ։

Հեմատոպոետիկ բջիջներն առավել զգայուն են թթվածնի ցածր մակարդակի հանդեպ և առաջինն են մահանում ավասկուլյար նեկրոզի ժամանակ արյունամատակարարման խաթարումից, սովորաբար՝ 12 ժամվա ընթացքում։ Փորձարարական տվյալները ցույց են տալիս, որ ոսկրային բջիջները (օստեոցիտներ, օստեոկլաստներ, օստեոբլաստներ և այլն) մահանում են 12-48 ժամվա ընթացքում, իսկ ոսկրածուծի ճարպային բջիջները՝ 5 օրվա ընթացքում։

Արյունամատակարարման վերականգնման դեպքում ոսկրի վերականգնումը տեղի է ունենում 2 փուլով։ Առաջինը տեղի է ունենում անգիոգենեզ (նոր անոթների ձևավորում) և չտարբերակված մեզենքիմային ցողունային բջիջների տեղաշարժ շրջակա կենդանի ոսկրային հյուսվածքից դեպի մահացած տեղամասերը, ինչպես նաև ներթափանցում են մակրոֆագեր, որոնք քայքայում են մահացած բջիջների և ճարպի մնացորդները։ Երկրորդ փուլում տեղի է ունենում մեզենքիմալ բջիջների տարբերակում դեպի օստեոբլաստներ կամ ֆիբրոբլաստներ։ Բարենպաստ պայմանների դեպքում՝ մնացած անօրգանական հանքային աղերի զանգվածը վերակառուցվելով հենարան է ծառայում նոր, լիովին ֆունկցիոնալ ոսկրային հյուսվածքի առաջացման համար։

Վաղ փուլերում ամենագերադասելի ախտորոշիչ մեթոդներն են՝ ոսկրային սցինտիգրաֆիան և մագնիսառեզոնանսային շերտագրությունը։

Ավասկուլյար նեկրոզի վաղ փուլերի ժամանակ հնարավոր է, որ ռենտգեն պատկերները նորմայից չտարբերվեն։ Ավելի ուշ փուլերում ախտաբանական օջախի շրջանում դիտվում է ռենտգեն ստվերի հարաբերական մգացում․ իրականում ոչ թե մգանում է նեկրոզված ոսկրի ստվերը, այլ թուլանում է շրջակա կենդանի ոսկրային հյուսվածքի ստվերը, քանի որ վերջինս ենթարկվում է ռեզորբցիայի, որը երկրորդային գործընթաց է՝ ի պատասխան ռեակտիվ գերարյունությանը։ Նեկրոզված ոսկրային հյուսվածքն ինքնին չի կարող ենթարկվել ոսկրային ռեզորբցիայի, քանի որ դրա համար անհրաժեշտ են կենդանի օստեոկլաստներ: Ավելի ուշ փուլերում որպես ռենտգենաբանական նշան՝ ի հայտ է գալիս ռենտգեն-թափանցիկության շրջան, ինչից հետո դիտվում է ենթաաճառային ոսկրի կոլլապս, ինչպես նաև ռենտգեն-խիտ օղակաձև շրջաններ, որոնք առաջանում են մեդուլյար ինֆարկտներից հետո՝ ոսկրածուծային ճարպի օճառացման և կրակալման հետևանքով։

Կարող են կիրառվել բուժման մի շարք տարբեր մեթոդներ։ Առավել ընդունված մեթոդը կոնքազդրային հոդի տոտալ էնդոպրոթեզավորումն է (THR)։ Սակայն, վերջինս ունի մի շարք թերություններ, այդ թվում՝ երկար վերականգնողական շրջանը և պրոթեզների կյանքի կարճ ժամկետները։ Կոնքազդրային հոդի էնդոպրոթեզավորումը բուժման արդյունավետ միջոց է տարեց պացիենտների համար, սակայն երիտասարդների դեպքում պրոթեզների մաշվելու խնդիրն ավելի էական է դառնում։

Այլ մեթոդներ (օրինակ՝ մետաղը մետաղի վրա մակերեսի մշակում՝ metal on metal resurfacing) կարող են արդյունավետ չլինել ավասկուլյար նեկրոզի բոլոր դեպքերում․ մեթոդի արդյունավետությունը կախված է նրանից, թե ինչքանով է վնասվել ազդրոսկրի գլխիկը։ Բիսֆոսֆոնատները, որոնք արգելակում են ոսկրի քայքայումը, կարող են կանխարգելել ավասկուլյար նեկրոզի հետևանքով առաջացող կոլլապսը։

աղբյուրը`

Leave a Reply

x Close

Like Us On Facebook