Ի՞նչ անել օձի խայթոցի դեպքում
Հայստանում տարածված 22 տեսակից թունավոր են միայն 4 տեսակի իժերը՝ գյուրզան, հայկական իժը, Դարևսկու իժը և Երևանյան տափաստանային իժը: Օձերը նախահարձակ չեն և խայթում են միայն ինքնապաշտպանության նպատակով:
«Մուրացան» համալսարանական հիվանդանոցի թունաբանության և մանկական վերակենդանացման կլինիկայի ղեկավար Մարինե Գրիգորյանի փոխանցմամբ՝ իժերի թույնը ունենում է տեղային և համակարգային ազդեցություն՝ զարգացնելով արյան, մակարդելիության, սիրտ անոթային համակարգի, նաև կծած տեղում մաշկի և մկանների ծանր ախտահարում:
Տեղային ազդեցություն (15 րոպեից – մի քանի ժամերի ընթացքում)
ճառագայթող բնույթի ցավ (վերջույթից դեպի թևատակ/աճուկ)
կծած տեղում հարաճուն այտուցի զարգացում և տարածում դեպի հարակից հատվածներ (կծած վերջույթից դեպի իրան, գոտկատեղ)
առավել վտանգավոր է պարանոցի և գլխի շրջանում կծածը, երբ այտուցը սպառնում է շնչուղիների անցանելիության խանգարմանը
կծած տեղի ավշահանգույցների և ավշային անոթների զգայունություն(թույնը տարածվում է ավշային ուղիներով և ավշահանգույցների մեծացումը կանխորոշում է ծանր սիստեմոտոքսիկ ազդեցություն)
կծածի հետքեր․ թունավոր ժանիքների երկու կամ մեկ կետային ատամնա հետքեր, իսկ կրկնակի կծածի դեպքում` բազմակի կետային կամ քերծված վերքերի տեսքով,երբեմն նաև ատիպիկ, առանց բնորոշ ատամնահետքերի,
թունավորումը վկայող տեղային բնորոշ նշաններից են հարաճուն այտուցը, կարմրությունը, կապտուկները, արյունազեղումները, էկխիմոզները, բուլաները, մեռուկային օջախները:
Համակարգային ազդեցություն (5 րոպեից – մի քանի ժամերի ընթացքում)
տագնապ, ընդհանուր թուլություն, գլխապտույտ,ծանր դեպքերում՝ գիտակցության ընկճում
սրտխառնոց, փսխումներ, մետաղական համ բերանում, փորացավ, գլխացավ, դող, գերքրտնություն
հաճախաշնչություն,հաճախասրտություն, արյան ճնշման անկում
ծանր դեպքերում՝ արյան մակարդելիության խանգարման, հեմոլիզի նշաններ
կոագուլոպաթիայի, երկրորդային արյունազեղումների, դեպի կծած վերջույթ հեղուկի արտանետման հետևանքով զարգացող հիպովոլեմիան և/կամ թույնի ուղղակի ազդեցությամբ պայմանավորված վազոդիլատացիան/սրտամկանի ընկճումը կարող են հանգեցնել ծանր շոկի:
Ի՞նչ անել եթե խայթել է օձը
պառկեցնել տուժածին,
հորդորել, հանգստացնել, բացատրել, որ չշարժի կծած վերջույթը,
անշարժեցնել կծած վերջույթը ֆունկցիոնալ դիրքով, կծած վերքը պահելով սրտի մակարդակին հավասար դիրքում (վերջույթի ցածր դիրքը կնպաստի այտուցի ավելացմանը, իսկ բարձր դիրքը՝ թույնի արագ ներթափանցմանը),
կծած հատվածից հեռացնել սեղմող/ճնշող հագուստը,կապերը, կոշիկը, մատանիները և այլ․ պետք չէ հանել չճնշող հագուստը, մաքսիմալ պակասեցնելով ավելորդ շարժումները և թույնի արագ տարածումը,
չափել և նշել այտուցի մաքսիմալ տարածման սահմանը՝ հետագա համեմատության համար:
Օձի խայթոցի դեպքում արգելված են հետևյալ միջամտությունները
բերանով կամ մեխանիկական սարքով թույնի արտածծում,
կտրվածքներ վերքի շրջանում,
վերքի այրում,
սառցեպարկեր դնելը,
ճնշող վիրակապ,
լարան,
վերքի մշակում կամ լվացում (եթե հիվանդանոց տեղափոխելը տևում է < 1 ժամ),
ալկոհոլի ընդունում:
Հավաքագրել անամնեզ
ճշտել դեպքի վայրը և ժամը,
ճշտել դեպքի հանգամանքները՝ արդյոք առկա է նաև վնասվածք,
հնարավորինս ճշտել օձի տեսակը, օգնում են դիգիտալ նկարները,
ճշտել մինչև բժշկական փուլում ցուցաբերած բուժօգնությունը,
ճշտել արդյոք առկա են ուղեկցող հիվանդություններ և ռեգուլյար ընդունվող դեղորայք(ասպիրին, բետա պաշարիչ, ոչ ստերոիդ հակաբորբոքային, հակամակարդիչ դեղամիջոցներ), որոնք կարող են խանգարել կլինիկական գնահատմանը կամ բուժմանը,
ճշտել, ստացել է արդյոք հակափայտացման պատվաստումը, եթե ոչ, ապա ձեռնարկել անատոքսինի ներարկումը:
Կենսական ցուցանիշների մոնիտորինգ
գիտակցություն, շնչառություն, պուլս, սրտի ռիթմ, զարկերակային ճնշում, մարմնի ջերմություն, դիուրեզ,
ապահովել վերջույթի շարունակական անշարժեցումը, չափել և նշել ավելացող այտուցի սահմանները,
բոլոր տուժածները ենթակա են հոսպիտալիզացիայի և նվազագույնը 12 ժամ վերահսկողության և պետք է տեղափոխվեն մոտակա բուժհաստատույթուն, որտեղ հասանելի է հակաթույնը:
Հակաթույնի ներարկման բացարձակ ցուցումներ են՝
արտահայտված տեղային և համակարգային ախտանիշների առկայությունը
տեղային այտուցների արագ հարաճը առաջին 2-4 ժամերի ընթացքում վերջույթի կեսից ավելին(վերին վերջույթի դեպքում դաստակից վեր, ստորինի դեպքում՝ կոճից վեր),
շոկը,
աղեստամոքսային ախտանիշներ,
նյարդաբանական ախտանիշներ:
Հավելենք, որ այս տարի նախորդ տարիների համեմատ՝ օձի խայթոցի դեպքերը զգալիորեն նվազել են:
