Վիրավորվածությունը վաղ տարիքում և դրա հոգեբանական հետևանքները
Վիրավորվածությունը ձևավորվում է մանկական տարիքում, երբ որևէ իրադրություն, հույզ, որոնք կարող են նաև կրկնվող բնույթ ունենալ, մնում է անհասկանալի և չմարսված: Օրինակ՝ երեխան իրեն միայնակ է զգում և չի կարողանում ծնողների կողմից ուշադրության արժանանալ, այս դեպքում առաջանում է ագրեսիա: Երեխան ելք է փնտրում, փորձում է ուշադրություն գրավել, չարաճճիություն է անում, բղավում է, իրերն է վնասում: Ծնողներն ընկալում են նրա անմիջական վարքը, փնովում նրան, հոգեբանական տեսանկյունից չընդունվող պատիժներ կիրառում, սակայն չեն փորձում վերլուծել այդ վարքի առաջացման պատճառները: Երեխան դառնում է ինքնամփոփ, ագրեսիվ և կամակոր: Ծնող-երեխա հարաբերությունները մտնում են փակուղի: Արդյունքում՝ ձևավորվում է նեղացկոտություն, անինքնավստահություն, ցածր ինքնագնահատական, մեղքի զգացում: Եթե երեխան նեղացել է ծնողներից, ուրեմն նեղացել է բոլորից, քանի որ երեխայի համար ծնողը դուռ է դեպ աշխարհ:
Հարկ է նշել, որ նեղացկոտությունն առաջանում է ինչպես գերխնամքի, այնպես էլ թերխնամքի դեպքում, որի պատճառը չարդարացված սպասումներն են: Թերխնամքի դեպքում երեխան ստանում է իրեն անհրաժեշտ պահանջմունքների բավարարման քիչ տոկոս՝ առաջանում է հիասթափություն, անբավարավածության զգացում: Գերխնամքի դեպքում պահանջմունքներն առավելապես չեն կրում կենսական բնույթ և բավարավում են ավելին, քան պետք է: Արդյունքում՝ առաջանում է անբավարվածության մշտական զգացում: Այսպիսով, նեղացկոտ մարդը առավելապես ունի անբավարավածության զգացում: Հասուն տարիքում նրանք հաճախ նեղանում են այն մարդկանցից, որոնք իրենց չեն նեղացրել: Ստացվում է՝ այդ հույզերը կրող անձը կարող է նեղանալ մի մարդուց, ով իրեն չի նեղացրել, բայց տվյալ իրադրությունը կամ տվյալ մարդը ինչ-որ կերպ նմանություն ունեն նախկին փորձին կամ հաղորդակցված սուբյեկտին: Անձը չի գիտակցում, որ այն հույզերը, որոնք ինքն ապրում է այժմ, անցյալում եղել է:
Ունենալով շրջապատողներից մեծ սպասումներ, ինչպես մանուկ հասակում, իր ցանկացածին հասնելու համար, անձը դրա մասին խոսելու փոխարեն փորձում է օգտագործել մանիպուլյատիվ միջոցներ՝ տխուր ժեստեր, հուսահատ արտահայտություններ, ուշադրություն գրավելու այլ միջոցներ: Այսպիսով, ինչպես մանուկ հասակում, այնպես էլ հասուն տարիքում անձն օգտագործում է հաղորդակցման մանկական տարիքում ձևավորված ձևերը, չի զարգացնում դրանք, չի օգտագործում խոսքը, որպես հաղորդակցման կարևորագույն միջոց, այլ տեղափոխում է դրանք հասուն տարիք: Կուտակված հույզերը, վիրավորանքները մշտապես ուղղորդում են անձին՝ փնտրելու այնպիսի իրադրություններ, որտեղ դրանք կկարողանան դուրս գալ և կատարել իրենց ֆունկցիան: Այսպիսով, անձը կրկին հայտնվում է հարաբերությունների փակուղում, ինչպես մանուկ հասակում:
«Ժեստ» հոգեբանական կենտրոնի հոգեբան Անի Ապիտոնյան