Խթաղու (հաստ աղու) քաղցկեղի բուժումը արդեն կատարվում է ավելի քիչ տրավմատիկ՝ լապարասկոպիկ եղանակով

-Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում կոլոռեկտալ քաղցկեղը: aroxjblog.am -ի հետ զրույցում պարզաբանում է “ՍլավՄեդ” Բժշկական Կենտրոնի, ընդհանուր և լապարասկոպիկ վիրաբույժ Լևոն  Գրիգորյանը:

Նախ հասկանանք կոլոռեկտալ տերմինի էությունը: Նման անվամբ, բժշկագիտության մեջ կոչվում է աղեստամոքսային տրակտի ստորին հատվածը, որը սկսվում է բարակ աղու վերջնահատվածից և ավարտվում հետանցքով: Քաղցկեղը  (cancer (լատիներեն), էպիթելային բջիջներից կազմված չարորակ ուռուցքն է, որը ունի ունի հարակից օրգաններ և կառուցվածքների մեջ ներաճելու, ավշային ուղիներով ավշային հանգույցներ և արյունատար անոթներով այլ՝  ուռուցքից հեռու տեղակայված օրգաններ տարածվելու (մետաստատիկ ախտահարման ենթարկել) ունակություն: Կոլոռեկտալ քաղցկեղը խթաղու և ուղիղ աղու շրջանում առաջացած քաղցկեղն է՝ չարորակ ուռուցքը, որը զարգանում է աղիքի լորձաթաղանթի գեղձային էպիթելից: Նման ուռուցքը կոչվում է ադենոկարցինոմա: Այլ ծագման ուռուցքները ՝ կարցինոիդներ, ԳԻՍՈՒ-ր, աղեստամոքսային տրակտի այս հատվածում հանդիպում են հազվադեպ՝ 3-5% դեպքերում:

-Որոնք  են կոլոռեկտալ քաղցկեղի առաջացման ռիսկի գործոնները և նախաքաղցկեղային հիվանդությունները:

Կոլոռեկտալ քաղցկեղի զարգացման հիմնական ուղին պոլիպների՝ աղու լորձաթաղանթի բարորակ գոյացությունների չարորակացումն է: Ռիսկի գործոններիշարքին են դասվում աղիների բորբոքային հիվանդությունները, օնկոլոգիական ծանրաբեռնված ընտանեկան պատմությունը: Հիվանդ կախյալ գործոններին են դասվում սննդակարգի խանգարումները, ծխելը, ճարպակալումը: Համաձայն ԱՀԿ-ն տվյալների որպես հիվանդ կախյալ ռիսկի գործոններ մեր հանրապետության համար ծխախոտի օգտագործումը նշանակություն ունի 22,1%, իսկ ճարպակալումը 19,9% դեպքերում:

Մեծ է ժառանգականության դերը, քանի որ կոլոռեկտալ քաղցկեղ ունեցող յուրաքանչյուր 10-րդ հիվանդ, ունի այս հիվանդության հանդեպ ժառանգական նախատրամադրվածություն: Եթե ազգում կան կոլոռեկտալ քաղցկեղով հիվանդներ, ապա պետք է լինել առավել ուշադիր, քանի որ քաղցկեղի ժառանգական ձևերը կարող են ի հայտ գալ անգամ երիտասարդ տարիքում: Նմանատիպ իրավիճակներում պետք է ժամանակին անցնել մանրակրկիտ հետազոտություն:

-Ի՞նչ կլինիկական դրսևորումներ ունի վաղ և ուշ շրջաններում:

Կլինիկական դրսևորումները աղու աջ և ձախ կեսերի քաղցկեղային ախտահարման համար կարող են լինել շատ, անգամ կարող են մարդու կյանքի վրա նշանակալի ազդեցություն չթողնել, և այդ պատճառով կարող են անտեսվել կամ էլ ընդհանրապես մնալ աննկատ: Դրսևորումները կարող են լինել տեղային և/կամ կրել ընդհանուր բնույթ: Տեղային նշանները հետևանք են ուռուցքի տեղային աճի և հետևանք են ախտահարված օրգանի ֆունկցիայի խանգարման: Ընդհանուր բնույթի դրսևորումները յուրահատկություն չունեն և կարող են դիտվել բազմաթիվ հիվանդությունների ժամանակ, բայց ինչպես իրենք իրենցով այնպես էլ այլ ախտանշանների հետ միասին պետք է մտահոգեն հիվանդին և ստիպեն անցնել հետազոտություն: Ընդհանուր ախտանշաններից են ընդհանուր թուլությունը և հոգնածության զգացողությունը: Մաշկային ծածկույթների գունատությունը և գլխապտույտը հաճախ վկայում են անեմիայի մասին, ինչը շատ հաճախ ուղեկցում է ուռուցքային հիվանդություններին: Զգուշացնող պետք է լինի նաև մարմնի զանգվածի առանց պատճառի նվազումը:

Կոլոռեկտալ քաղցկեղը կարող է  արտահայտվել մարսողության խանգարումներով, որովայնում դիսկոմֆորտի զգացողությամբ, որովայնի փքվածությամբ, վքնածությամբ, կղանքի բնույթի փոփոխությամբ, կղանքում լորձի և արյան առկայությամբ, մարմնի ջերմության ոջ շատ բարձրացմամբ: Չնայած հիվանդների մոտ տարածված կարծիքի, ցավը չի հանդիսանում ամենաբնորոշ և հաճախ հանդիպող ախտանշանը և կարող է ի հայտ գալ հիվանդության ուշ փուլերում:

 Կոլոռեկտալ քաղցկեղը կարող է դրսևորվել տարբեր ախտանշաններով իսկ որոշ դեպքերում անգամ, կարող է ունենալ «թաքուն» ընթացք: Կոլոռեկտալ քաղցկեղի «սուր» ախտանշանները հադիսանում են կյանքին վտանգ սպառնացող, առաջանում են հիվանդության բարդացման ժամանակ և հաճախ բերում են անհետաձգելի հոսպիտալիզացիայի և վիրահատությունների: Այդ ախտանշաններին են

• Սուր աղիքային արյունահոսությունը:
• Աղիքային անանցանելիությունը՝ կղազատման, գազերի հեռացման դժվարությունները կամ դրանց անհնարինությունը:
• Որովայնում խիստ արտահայտված սուր ցավերի առաջացումը, որոնք լինում են աղու խցանման կամ թափածակման ժամանակ:

-Ո՞ր տարիքային խմբում է առավել հաճախ ախտորոշվում:

Կոլոռեկտալ քաղցկեղը կարող է հանդիպել անգամ դեռահասների և երիտասարդների մոտ, սակայն այն առավելապես այն դիտվում է 50 տարեկանից հետո: Խթախու քաղցկեղի համար միջին տարիքը այժմ կազմում է մոտ 68 տարեկան տղամարդկանց և 72 տարեկան կանանց համար: Ուղիղ աղու համար միջին տարիքը 63 տարեկանն է:
-Ինչպե՞ս է ախտորոշվում: Վերջնական  ախտորոշումը ի՞նչ եղանակով է դրվում:

Հիմնական եղանակը, որը կարող է 100% համոզվածությամբ ասել, որ հիվանդի մոտ առկա է կոլոռեկտալ քաղցկեղ դա ուռուցքից կատարված բիոպտատների հյուսվածաբանական հետազոտությունն է: Որպեսզի հաստատվի ուռուցքի չարորակ բնույթը, անհրաժեշտ է ուռուցքային հյուսվածքը հետազոտել մանրադիտակի տակ: Այս հետազոտության կատարման համար անհրաժեշտ է անցկացնել կոլոնոսկոպիա, բիոպսիա՝ հատուկ գործիքի միջոցով ուռուցքային հյուսվածքից նմուշառում:

Բոլոր հիվանդներին, որոնք ունեն հաստ աղու հիվանդությանը բնորոշ գանգատներ ես խորհուրդ եմ տալիս անցնել կոլոնոսկոպիա, որը այսօր կոլոռեկտալ հիվանդությունների ախտորոշման համար հանդիսանում է «ոսկե ստանդարտ»: Այն կարող է իրականացվել ինչպես դեղորայքային քնի պայմաններում, այնպես էլ արթուն վիճակում: Դրա իրականացման համար անհրաժեշտ է կանխավ պահպանել սննդակարգ ինչպես նաև հատուկ դեղորայքի կիրառմամբ իրականացնել աղեստամոքսային տրակտի նախապատրաստում:

Հետազոտման եղանակներից են նաև իրիգոգրաֆիան, համակարգչային շերտագրությունը, մագնիսոռեզոնանսային շերտագրությունը, ՊԷՏ շերտագրությունը: Ցանկացած դեպքում բժիշկն է որոշում անհրաժեշտ հետազոտությունների ծավալը և հաճախ հետազոտությունները զուգակցվում են առավել հուսալի արդյունք ունենալու համար:
-Գիտենք, որ կոլոռեկտալ քաղցկեղի դեպքում կատարում եք նաև լապարասկոպիկ եղանակով վիրահատություն: Ասացե՛ք, ո՞րն է այս եղանակի առավելությունը:

Խթաղու քաղցկեղի բուժման միակ արմատական եղանակը վիրաբուժականն է: Միայն ուռուցքի և լիմֆատիկ հանգույցների հեռացումը թույլ կտա ամբողջությամբ հեռացնել չարորակ պրոցեսի բոլոր դրսևորումները ( մաստահատման ենթակա քաղցկեղի դեպքում): Վիրահատությանը որպես հավելում կարող է դիտարկվել քիմիաթերապիան, ինրը կարող է իրականացվել ինչպես նախավիրահատական այնպես էլ հետվիրահատական շրջաններում ըստ ցուցումների:

Բուժման ձևը և ծավալը կախված է հիվանդության փուլից: 0 և I փուլում գտնվող հիվանդության համար հնարավոր է ուռուցքի տեղային հեռացման ՝ քիչինվազիվ էնդոսկոպիկ վիրահատություն, որը կատարվում է կոլոնոսկոպիմիջոցովանզգայացման պայմաններում: Որովայնի առաջային պատին կտրվածքներ չեն կատարվում: Հեռացված ուռուցքի հյուսվածաբանական հետազոտության արդյունքից կախված, եթե չկան անբարենպաստ պայմաններ, հիվանդի մոտ սահմանվում է հսկողություն: Անբարենպաստ գործոնների առկայության դեպքում, կարող է առաջանալ աղեգալարի մի հատվածի և լիմֆատիկ հանգույցների հեռացման անհրաժեշտություն: II-III փուլի քաղցկեղի բուժման համար հեռացվում է ուռուցքով աղեգալարը բոլոր շրջանային ավշային հանգույցների հետ միասին: Նման վիրահատությունը կարող է իրականացվել բաց կամ լապարոսկոպիկ եղանակներով: Վիրահատությունից հետո հեռացված հյուսվածքները նորից ուղարկվում են հյուսվածաբանական հետազոտության իսկ արդյունքները ստանալուց հետո որոշվում է հիվանդի հետագա վարման տակտիկան:

IV փուլում կոլոռեկտալ քաղցկեղի բուժումը ամենաանբարենպաստն է հեռակա արդյունքների առումով և դրա բուժման տարբերակները և նպատակահարմարությունը կախված է տարբեր գործոններից և ենթակա է քննարկման մուլտիդիսցիպլինար թիմի կողմից:

Ինչ վերաբերում է լապարոսկոպիկ վիրահատությունների, պետք է ասեմ, որ դրանք մեր երկրում համեմատաբար նորույթ են, սակայն արդեն իրականություն: Դրանք իրենց էությամբ նույն վիրահատություններն են, սակայն կատարվում են նուրբ և փոքրիկ՝ 0,5 –ից մինչև 1,5սմ կտրվածքների միջոցով: Հմտությունների առկայության և մեթոդի ճիշտ կիրառման դեպքում վիրահատության նույն ծավալը իրականացվում է քիչ տրավմատիկ եղանակով, չպատճառելով հիվանդին սահմանափակող և զգալի բարդութոյւնների պատճառ հանդիսացող բավականին ծավալուն վերքեր, որոնք անհրաժեշտ են նմանատիպ միջամտությունների ավանդական կտրվածքներով կատարելու համար: Անկասկած լապարոսկոպիան ունի առավելություններ, սակայն այն պետք է կիրառել համապատասխան գիտելիքների և հմտությունների առկայության դեպքում:
-Ինչպե՞ս է ընթանում հետվիրահատական շրջանը:

Հետվիրահատական շրջանում ամենակարևորը հիվանդի վաղ ակտիվացումն է: Անմիջապես հիվանդասենյակ տեղափոխելուց հետո մենք աշխատում ենք հիվանդներին հնարավորինս ակտիվացնել: Դրա համար էլ ավելի նպաստավոր պայմաններ են առաջանում, երբ վիրահատությունը կատարվում է լապարոսկոպիկ եղանակով: Հիվանդները նստում են, կատարում են շնչառական մարզանք, կանգնում են, քայլում են հիվանդասենյակում: Այս ամենը նպաստում է վերականգնմանը և հանդիսանում է կարևոր գործոն հետվիրահատական բարդությունների կանխարգելման համար: Սնման յուրահատկությունները շատ անհատակաան են, բայց վաղ շրջանում հիմնականում հիվանդները սնվում են հեղուկ սննդով: Սովորաբար, հիվանդների մոտ տեղադրվում են որովայնային դրենաժներ, որոնք, կախված դրանցից դիտվող արտադրության բնույթից և քանակությունից աստիճանաբար հեռացվում են: Իրականացվում են վիրակապություններ: Հիվանդանոցում հիվանդները մնում են միջին հաշվով 5-7 օր:
-Հետվիրահատական շրջանում ի՞նչ դժվարություններ կարող են առաջանալ հիվանդի խնամքի հետ կապված:

Հետվիրահատական խնամքը շատ մեծ տարբերություններ մյուս վիրահատությունների համեմատ չունի առավել ևս եթե վիրահատությունը կատարվել է լապարոսկոպիկ եղանակով: Արտառոց խնամքի կարիք, վաղ հետվիրահատական շրջանում հիմնականում ունենում են ստոմայով հիվանդները, ում պետք է ծանոթացնել ստոմայի հետ, բացատրել դրա խնամքի կանոնները և ստեղծել հնարավոր պայմաններ առաջին, վառ հետվիրահատական սթրեսից դուրս գալու համար: Սովորաբար 7-10 օր հետո հիվանդները արդեն կարողանում են ինքնուրույն խնամել ստոման և արագ հարմարվում են դրա առկայությանը հատկապես, եթե օգտագործում են հատուկ ընդունիչ պարկեր:

Հարցազրույցը պատկանում է aroxjblog.am կայքին: Մասնակի կամ ամբողջական օգտագործման ժամանակ ակտիվ հղումը կայքի պարտադիր է: